تروما یا روان زخم چیست؟ بررسی علل، علائم و روش‌های درمان

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:

در این متن، به بررسی تجربیاتی که ممکن است آسیب‌زا تلقی شوند و همچنین انواع مختلف تروما پرداخته خواهد شد.

اگر شما تحت‌تأثیر تروما قرار گرفته‌اید، مهم است که بدانید زنده‌ماندن در چنین شرایطی نشان‌دهنده قدرت شماست. واکنش به تروما امری طبیعی و عادی است.

درخواست کمک در هر زمانی مجاز است و حتی اگر به‌طورقطع مطمئن نیستید که آیا تجربه شما روان زخم بوده یا خیر، باید بدانید که احساسات و تجربیات شما قابل‌قبول است.

تجربیات آسیب‌زا به‌شدت وابسته به فرد است و هیچ قاعده‌ای برای تعیین آن‌ها وجود ندارد. افراد ممکن است تجربیات مشابهی داشته باشند؛ اما تأثیرات آن بر روی هر فرد می‌تواند کاملاً متفاوت باشد. احساسات و واکنش‌های شما نسبت به حوادث زندگی، مشخص‌کننده این است که آیا آن رویداد برای شما آسیب‌زا بوده است یا خیر.

علائم و نشانه‌های تروما

تروما می‌تواند نتیجه تجربیات مختلفی باشد که در آن‌ها فرد احساسات منفی و تهدیدآمیزی را تجربه می‌کند. این احساسات می‌تواند شامل ترس، تحقیر، رهاشدگی، عدم اعتبار، ناامنی، و احساس بی‌قدرتی باشد. افرادی که دچار روان زخم می‌شوند ممکن است احساس کنند که نظرات و احساسات آن‌ها نادیده گرفته شده یا مورد بی‌توجهی قرار گرفته‌اند.

علل ایجاد تروما

تروما می‌تواند ناشی از رویدادهای ناگهانی یا مداوم باشد و فرد ممکن است به طور مستقیم دچار آسیب یا بی‌توجهی شده باشد یا شاهد آسیب‌دیدن دیگران باشد. همچنین زندگی در یک محیط پرخطر، یا تأثیرپذیری از تجربیات تروما در خانواده یا جامعه، به‌ویژه آسیب‌هایی که قبل از تولد فرد رخ‌داده، می‌تواند نقش مهمی در ایجاد روان زخم داشته باشد.

برخی گروه‌ها به دلیل شرایط اجتماعی و اقتصادی خود بیشتر در معرض تروما قرار دارند. این گروه‌ها شامل افراد رنگین‌پوست، نظامیان، زندانیان، پناهندگان و پناه‌جویان، افراد LGBTQIA+ و کسانی هستند که فقر را تجربه می‌کنند. برای این افراد، غلبه بر تروما ممکن است دشوارتر باشد، زیرا ممکن است از حمایت کافی برخوردار نباشند یا با انگ و تبعیض اجتماعی مواجه شوند. این مسائل می‌تواند به تشدید مشکلات روانی و اجتماعی آن‌ها منجر شود و فرایند بهبود را پیچیده‌تر کند.

انواع تروما در روانشناسی

تروما به‌عنوان یک تجربه آسیب‌زا، می‌تواند به شکل‌های مختلفی در زندگی افراد ظاهر شود. هر شخصی به شیوه‌ای منحصربه‌فرد به روان زخم واکنش نشان می‌دهد، اما برخی از این تجربیات آسیب‌زا به طور خاص شناخته شده و نام‌گذاری شده‌اند. در اینجا به توضیح چند نوع تروما پرداخته می‌شود:

ترومای دوران کودکی

ترومای دوران کودکی به تجربیات آسیب‌زایی اشاره دارد که افراد در سنین پایین‌تر ممکن است با آن مواجه شوند. این نوع روان زخم می‌تواند در آینده، خطر ابتلا به مشکلات روانی را افزایش دهد، به‌ویژه درصورتی‌که فرد نتواند از حمایت‌های لازم برای مدیریت این تجربیات بهره‌مند شود یا به طور مداوم تحت‌فشار تروما قرار گیرد.

ترومای جمعی

ترومای جمعی به رویدادهای آسیب‌زا اشاره دارد که در یک‌زمان مشخص، بر تعداد زیادی از افراد تأثیر می‌گذارد. این نوع تروما به این معنا نیست که همه افرادی که این رویداد را تجربه کرده‌اند، احساس مشابهی نسبت به آن دارند یا آن را به یکسان آسیب‌زا می‌دانند. هر فرد به شیوه‌ای خاص با این تجربیات کنار می‌آید.

تجربه ترومای جمعی می‌تواند منجر به بروز علائم شخصی و اجتماعی در افراد شود. علائم اجتماعی ممکن است شامل رفتارها و واکنش‌های جامعه نسبت به آسیب باشد. به‌عنوان‌مثال، ممکن است در جامعه صحبت‌کردن درباره یک رویداد آسیب‌زا به طور اجتماعی پذیرفته نشده باشد یا افراد خاصی به دلیل آسیب‌های روحی‌شان دچار تبعیض شوند.

سالگرد یک رویداد جمعی آسیب‌زا، ممکن است به وقوع یادبودها و پوشش‌های رسانه‌ای منجر شود. این رویدادها می‌توانند راه‌حل‌هایی برای مدیریت آسیب‌های جمعی فراهم کنند یا به طور متضاد، دشواری‌هایی را به همراه داشته باشند. همچنین، احساس فرد نسبت به این سالگردها می‌تواند در طول زمان تغییر کند و این تغییرات ممکن است تحت‌تأثیر عوامل مختلفی قرار گیرد.

آسیب اخلاقی

آسیب اخلاقی به شرایطی اطلاق می‌شود که فرد در موقعیتی قرار می‌گیرد که با اصول اخلاقی، ارزش‌ها یا باورهای خودش در تضاد است. این آسیب به‌ویژه در افرادی که مسئولیت اتخاذ تصمیمات مهم درباره زندگی دیگران را دارند، شایع‌تر است.

دلایل بروز آسیب اخلاقی شامل موارد زیر است:

• کمبود منابع لازم که باید توسط سازمان‌ها یا نهادهای دولتی برای رفتار عادلانه فراهم شود.
• ضعف در اقدامات ایمنی و محافظتی.
• دستورها یا مقرراتی که توسط افراد مسئول صادر می‌شود و به نظر به نفع جامعه نیست.
• رفتار غیراخلاقی یا ناامن از سوی دیگران، به‌ویژه کسانی که در مقام مسئولیت هستند.
• کار در نظامی که فرد آن را ناکارآمد می‌بیند و قادر به اصلاح آن نیست.

این نوع آسیب می‌تواند بر نگرش فرد نسبت به جهان و نهادهایی که در آن فعالیت می‌کند تأثیر بگذارد. به همراه دیگر آثار ناشی از تروما، ممکن است فرد در زندگی شخصی یا حرفه‌ای خود احساس بی‌هدفی کند، از دیگران فاصله بگیرد، احساس خیانت، بیگانگی یا شرمساری کند و اصول اخلاقی خود را زیر سؤال ببرد.

چنانچه آسیب اخلاقی در محیط کاری رخ دهد، فرد ممکن است با دشواری‌هایی در ادامه کار در آن مکان مواجه شود. در این زمینه، درخواست کمک از همکاران نیز می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، زیرا مدیران و مسئولان ممکن است خود بخشی از مشکل باشند.

ترومای ثانویه

در مورد نژادپرستی و تأثیرات آن بر ذهن و جسم، به آن آسیب نژادی گفته می‌شود. این آسیب شامل تمام تأثیراتی است که مواجهه با نژادپرستی می‌تواند بر افکار، احساسات و رفتار افراد داشته باشد. همچنین، ترومای ثانویه به وضعیتی اطلاق می‌شود که فرد به طور غیرمستقیم شاهد روان زخم بوده یا با آن در ارتباط نزدیک قرار گیرد، بدون آنکه خود مستقیماً آن را تجربه کند.

روش‌های درمان تروما

در سال گذشته، حدود ۳.۶ درصد از بزرگسالان در ایالات متحده دچار اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) شده‌اند. این اختلال یکی از موضوعات مهم در حوزه روان‌شناسی است که به‌وسیله تجربیات تلخ و آسیب‌زا ایجاد می‌شود. بااین‌حال، باید توجه داشت که تروما می‌تواند منجر به بروز سایر اختلالات رایج نیز شود.

اختلالات اضطرابی، افسردگی، اختلالات پانیک و اختلالات شخصیت از جمله مواردی هستند که ممکن است به علت تجربه روان زخم به وجود آیند. در واقع، واکنش‌های ناشی از تروما غالباً می‌تواند شکل‌های افراطی و نادرستی از پاسخ‌های طبیعی انسان به استرس باشد. به همین دلیل، تشخیص درست و دقیق این اختلالات، اهمیت ویژه‌ای در فرایند درمان دارد.

در حوزه درمان تروما، روش‌های روان‌درمانی متعددی وجود دارد. بااین‌حال، تنها تعداد محدودی از این روش‌ها از طریق تحقیقات علمی و شواهد معتبر پشتیبانی می‌شوند و می‌توان آنها را «مبتنی بر شواهد» نامید. درحالی‌که هیچ درمان واحدی نمی‌تواند به‌عنوان بهترین روش برای همه افراد شناخته شود، ممکن است برخی افراد نسبت به روش‌های خاصی واکنش بهتری نشان دهند. در ادامه، درمان‌های مؤثر و معتبر برای مشکلات ناشی از روان زخم معرفی خواهند شد.

درمان شناختی رفتاری (CBT)

درمان شناختی رفتاری (CBT) یک روش درمانی است که بر شناسایی و تغییر الگوهای تفکر منفی و مشکل‌ساز تمرکز دارد. هدف اصلی CBT این است که این تغییرات شناختی به بهبود رفتارهای فرد منجر شود. این درمان معمولاً شامل جلسات هفتگی است که در آن فرد می‌آموزد چگونه با علائم خود مقابله کند. در طول این دوره، فرد باید مهارت‌های آموخته‌شده را در زندگی روزمره خود به کار گیرد. همچنین، درمانگر به فرد کمک می‌کند تا موانع را شناسایی و برطرف کند و پیشرفت‌های او را موردتوجه قرار دهد. زمان معمول درمان CBT بین ۱۲ تا ۱۶ هفته است.

درمان مواجهه طولانی‌مدت (PE)

نوع دیگری از CBT، درمان مواجهه طولانی‌مدت (PE) است که بیشتر بر تکنیک‌های رفتاردرمانی تکیه دارد. در این روش، افراد به‌تدریج با یادآوری خاطرات، احساسات و افکار مرتبط با تجارب آسیب‌زا مواجه می‌شوند. ازآنجاکه بسیاری از افراد تمایل دارند از یادآوری تجارب تروما اجتناب کنند، PE به آنها کمک می‌کند تا این اجتناب را کنار بگذارند. انواع مواجهه در این درمان شامل مواجهه خیالی که در آن فرد جزئیات حادثه آسیب‌زا را بازگو می‌کند، و مواجهه درون‌متنی که شامل مواجهه با موقعیت‌ها و افرادی است که فرد از آنها دوری می‌کند، می‌شود. همچنین، قرارگرفتن در معرض بینابینی به فرد کمک می‌کند تا احساسات فیزیکی مرتبط با ترس را تجربه کند، درحالی‌که این احساسات از نظر واقعی بی‌ضرر هستند.

درمان پردازش شناختی (CPT)

درمان پردازش شناختی (CPT) تمرکز خود را بر بازنگری در نحوه تفکر فرد پس از تجربه یک رویداد آسیب‌زا قرار می‌دهد. این نوع درمان به بررسی نگرش فرد نسبت به خود، دیگران و محیط اطرافش می‌پردازد. در بسیاری از موارد، افکار غیرمنطقی می‌تواند فرد را در یک وضعیت استیصال نگه دارد و روند بهبودی را دشوار سازد. پروتکل CPT به فرد کمک می‌کند تا تأثیرات آسیب را بر تفکر خودارزیابی کند و به او مهارت‌هایی می‌آموزد تا بتواند واقعیت افکارش را بررسی کند و راه‌های مفیدتری برای تفکر در مورد تجربه آسیب‌زا پیدا کند. به‌ویژه برای افرادی که بااحساس شرمندگی در مورد تجارب خود دست‌وپنجه نرم می‌کنند، CPT می‌تواند بسیار مؤثر واقع شود.

درمان شناختی رفتاری متمرکز بر تروما (TF-CBT)

درمان شناختی رفتاری متمرکز بر تروما (TF-CBT) یک رویکرد درمانی است که به طور خاص برای کودکان و نوجوانان طراحی شده و هدف آن بهبود پیامدهای مرتبط با تروما در این گروه سنی است. این درمان معمولاً بین ۸ تا ۲۵ جلسه به طول می‌انجامد و شامل مشارکت کودک و یک بزرگسال یا مراقب قابل‌اعتماد است. TF-CBT به‌عنوان یکی از روش‌های مؤثر در درمان اختلال استرس پس از سانحه شناخته می‌شود و همچنین به سایر مسائل مرتبط با تروما مانند اضطراب، افسردگی و مشکلات رفتاری می‌پردازد. بزرگسالان یا مراقبان نیز می‌توانند از این درمان بهره‌مند شوند و مهارت‌های فرزندپروری مؤثری را یاد بگیرند که به تسکین ناراحتی‌های خود نسبت به تجارب آسیب‌زا کمک می‌کند.

درمان حساسیت‌زدایی و پردازش مجدد حرکات چشم (EMDR)

درمان حساسیت‌زدایی و پردازش مجدد حرکات چشم (EMDR) به طور قابل‌توجهی با روش‌های گفتاردرمانی دیگر تفاوت دارد. در این روش، نیازی به توضیح دقیق آسیب‌ها نیست، بلکه فرد در حین تمرکز بر تصویر مربوط به آسیب، حرکات چشم یا ضربه‌زدن انجام می‌دهد. این فرایند به فرد کمک می‌کند تا از حالت گیرافتادگی خارج شود و مغز او بتواند به طور طبیعی فرایند درمانی خود را طی کند. EMDR طراحی شده است تا به حل سریع خاطرات آسیب‌زا کمک کند و برخلاف سایر روش‌ها، تمرکز خاصی بر تغییر احساسات یا افکار مرتبط با تروما ندارد. در بسیاری از موارد، درمان EMDR می‌تواند در جلسات کمتری نسبت به سایر روش‌های گفتاردرمانی به اتمام برسد.

دارو

در کنار این درمان‌ها، استفاده از دارو نیز می‌تواند به بهبود وضعیت فرد کمک کند. داروها معمولاً به‌عنوان مکملی برای روش‌های درمانی فوق به کار می‌روند. متخصصان سلامت روان معمولاً داروهای مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) را برای درمان علائم مرتبط با تروما مانند افسردگی و اضطراب تجویز می‌کنند. همچنین، برای افرادی که با علائم هراس و اضطراب مواجه هستند، بنزودیازپین‌ها ممکن است به‌صورت موردی تجویز شوند. بااین‌حال، لازم به ذکر است که دارو تنها به کاهش شدت علائم کمک می‌کند و به‌تنهایی نمی‌تواند منجر به بهبود کامل آسیب‌ها شود.

پیداکردن یک درمانگر آگاه از تروما

برای دریافت کمک مؤثر در درمان آسیب، همکاری با یک درمانگر آگاه و متخصص در یکی از این روش‌ها بسیار حائز اهمیت است. مشاوره ترمیمی می‌تواند نقش مهمی در بهبودی داشته باشد و تعدادی از درمانگران ما در انواع درمان‌های متمرکز بر روان زخم آموزش‌دیده‌اند.

تروما کودکی چیست؟

ترومای کودک به حوادثی اشاره دارد که برای یک کودک، از جمله حوادث ترسناک، خطرناک یا خشونت‌آمیز، رخ می‌دهد و می‌تواند به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم بر او تأثیر بگذارد. این حوادث ممکن است شامل تجربه مستقیم یک حادثه آسیب‌زا یا مشاهده آسیب‌دیدن دیگران باشد. در چنین شرایطی، کودک ممکن است احساس غرق‌شدگی، ناراحتی و درماندگی را تجربه کند. شایان‌ذکر است که این نوع تجربیات می‌تواند برای هر فردی در هر سنی و در هر زمانی اتفاق بیفتد، اما همه حوادث به طور خودکار آسیب‌زا محسوب نمی‌شوند.

در واقع، واکنش کودکان به تجربیات دشوار و تهدیدکننده زندگی کاملاً متفاوت است و آنچه برای یک کودک آسیب‌زا تلقی می‌شود، ممکن است برای دیگری چنین نباشد. به‌علاوه، رویدادهای آسیب‌زا به حوادثی گفته می‌شود که با ترس و خطر همراه هستند و ممکن است احساساتی چون ترس، پریشانی و احساس فقدان را به همراه داشته باشند. این نوع احساسات منفی می‌تواند ناشی از مواجهه با تهدیدات جدی برای خود یا دیگران باشد.

واکنش‌ها به این رویدادها ممکن است تأثیرات ماندگاری بر روی عملکرد روزمره کودک بگذارد و می‌تواند منجر به تغییراتی در ابعاد روانی، جسمی، اجتماعی، عاطفی و حتی معنوی او گردد. به همین دلیل، درک و توجه به تأثیرات این نوع تجربیات بر روی کودکان امری ضروری است.

متن انگلیسی:

When bad things happen, it can take a while to get over the pain and feel safe again. But with these self-help strategies and support, you can speed up your recovery.

ترجمه متن:

زمانی که اتفاقات بدی می افتد، ممکن است مدتی طول بکشد تا بر درد غلبه کنید و دوباره احساس امنیت کنید. اما با این استراتژی های خودیاری و پشتیبانی، می توانید سرعت بهبودی خود را افزایش دهید.

منبع: helpguide.org

تست تروما چیست؟

تست تروما به‌عنوان یک ابزار غربالگری مورداستفاده قرار می‌گیرد تا مشخص کند آیا فردی تجربیات آسیب‌زا و ضربه‌های روحی را پشت سر گذاشته است یا خیر. این ارزیابی‌ها به شناسایی علائم مرتبط با روان زخم، همچون اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، کمک می‌کنند. تست‌های تروما معمولاً شامل پرسش‌های کوتاه و ساده‌ای هستند که اطلاعاتی درباره تجربیات آسیب‌زا و نشانه‌های مربوط به‌سلامت روان فرد جمع‌آوری می‌کنند.

اگرچه این تست‌ها می‌توانند درک بهتری از وضعیت روانی افراد به دست دهند، اما باید توجه داشت که آن‌ها صرفاً برای اهداف اطلاعاتی طراحی شده‌اند و نمی‌توانند جایگزین تشخیص‌های حرفه‌ای شوند. این ابزارها در واقع می‌توانند به افراد کمک کنند تا نشانه‌های احتمالی تروما را شناسایی کرده و آن‌ها را به جستجوی ارزیابی‌های بیشتر توسط متخصصان بهداشت روان تشویق کنند.

آزمون تروما ما به‌صورت جامع جنبه‌های مختلف روان زخم را بررسی می‌کند، از جمله واکنش‌های عاطفی فرد به استرس، الگوهای رفتاری ناشی از تجربیات آسیب‌زا، باورهای شناختی درباره خود و جهان، و همچنین پویایی روابط بین‌فردی.

برای انجام این تست، ابتدا فرد باید به سؤالات باصداقت پاسخ دهد و بداند که هیچ پاسخ صحیح یا غلطی وجود ندارد. سپس نتایج به‌سرعت ارائه می‌شود که می‌تواند نمایی از تأثیر تروما بر زندگی فرد به دست دهد. نهایتاً، بر اساس نتایج، مشاوره‌هایی برای درمان و استراتژی‌های خودیاری ارائه می‌شود.

این آزمون یک ابزار سریع و آسان است که هدف آن کمک به افزایش خودآگاهی و درک بهتر از سلامت روان فرد است. مدت‌زمان انجام این تست بین ۵ تا ۱۵ دقیقه است و نباید به‌عنوان ابزاری برای تشخیص بیماری‌ها یا اختلالات روانی استفاده شود. در عوض، می‌توان آن را به‌عنوان وسیله‌ای برای تفکر درونی و افزایش آگاهی شخصی در نظر گرفت.

نتیجه‌گیری و راهنمای مراجعه به پزشک

از اینکه تا پایان این مقاله با ما همراه بودید، سپاسگزاریم! حوادث ناگوار در زندگی ما همیشه وجود دارند و نمی‌توانیم از آنها فرار کنیم. این اتفاقات می‌توانند برای هر یک از ما پیش بیایند، مانند ازدست‌دادن عزیزان یا بروز تصادفات و جراحات که تأثیرات سنگینی به همراه دارند. نکته کلیدی در مواجهه با این چالش‌ها، آماده‌سازی ذهنی و نحوه برخورد با آنهاست.

تلاش کنید روحیه خود را در برابر تجربیات تلخ تقویت کنید. ضعف در این زمینه ممکن است باعث شود که فرایند بهبود پس از تروما طولانی‌تر شود و حتی به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) منجر شود که درمان آن دشوارتر از تروماهای عادی است.

یکی از بهترین راه‌ها برای مدیریت روان زخم، دریافت کمک از متخصصان است. روان‌شناسان می‌توانند در این زمینه بسیار مؤثر باشند. برای پیداکردن یک روان‌شناس یا روانپزشک مناسب، می‌توانید به وب‌سایت دکتر فوری مراجعه کنید. در این وب‌سایت می‌توانید با بهترین روان‌شناسان آشنا شوید و به‌صورت آنلاین نوبت بگیرید یا از مشاوره‌های آنلاین استفاده کنید. به یاد داشته باشید که نداشتن ترس از مراجعه به متخصص می‌تواند به شما در بهبود وضعیت روحی‌تان کمک کند.